Giải Sách quốc gia tạo tiền đề phát triển văn hóa đọc

Ông Hoàng Vĩnh Bảo - Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam. Ảnh: Thuận Thắng.

Tối nay, 3/10, lễ trao Giải thưởng Sách quốc gia sẽ diễn ra tại Hà Nội, đánh dấu hành trình 5 năm đồng hành cùng người làm xuất bản, tôn vinh tri thức.

Trong bối cảnh hậu đại dịch, ngành xuất bản Việt Nam có những chuyển biến nhất định. Việc tìm và tôn vinh những tác phẩm, tác giả và người làm sách xứng đáng là rất cần thiết. Giải thưởng Sách quốc gia vì thế không chỉ có tác dụng lưu giữ, giới thiệu những ấn phẩm giá trị mà còn tiếp thêm động lực cho người viết sách, người làm sách.

Ông Hoàng Vĩnh Bảo - Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ năm - chia sẻ về những thành tựu đã đạt được và hướng phát triển của Giải thưởng Sách quốc gia.

Một phiên làm việc của Hội đồng Giải thưởng Sách quốc gia. Ảnh: Duy Anh.

Hội đồng giải thưởng làm việc nghiêm túc, dân chủ, khách quan

- Sách tham gia giải năm nay được xuất bản từ 1/11/2020 đến 31/10/2021 là giai đoạn cao điểm dịch Covid-19, nên tình hình tham dự giải thưởng có bị ảnh hưởng không, thưa ông?

- Trong hai năm đại dịch, giải thưởng vẫn thu hút được số nhà xuất bản và lượng sách dự giải tăng. Các nhà xuất bản, công ty sách với tinh thần vượt khó tốt, ý thức cao vẫn có sách chất lượng để phát hành, tham gia giải.

Cụ thể, ở mùa giải này, số lượng nhà xuất bản tham gia lên đến 48/57. Trước đó, năm 2018, chỉ có 40-42 nhà xuất bản tham gia. Năm nay có 386 cuốn sách, 298 tên sách tham dự giải.

- Theo ông, Giải thưởng Sách quốc gia 2022 có những điểm mới nào đáng chú ý?

- Trong quá trình chấm giải, chúng tôi vẫn tiếp tục lắng nghe ý kiến bằng cách mạnh dạn cho đăng danh sách đề cử, giới thiệu rộng rãi đến công chúng. Ngoài khía cạnh quảng bá, đây cũng là một cách để hội đồng lấy thêm ý kiến từ bạn đọc.

Gần đây chúng tôi bổ sung thành viên để trẻ hóa hội đồng. Công tác chấm giải không có bất cứ một sự chi phối nào.

Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam Hoàng Vĩnh Bảo

Đơn cử như mùa giải năm ngoái, có cuốn phát hiện ra vấn đề ngay trước hôm trao giải một ngày. Vì vậy, việc năm nay công bố danh sách rộng rãi để phát hiện vấn đề sớm, xử lý kịp thời là rất cần thiết.

Tất nhiên, lắng nghe ý kiến xong, chúng tôi cũng phải thẩm định lại, để đưa ra quyết định chính xác nhất. Hội đồng sẽ có cái nhìn đa chiều, để đánh giá cho công tâm.

Tới đây, đi cùng xu hướng chuyển đổi số, chúng tôi cũng cần nhìn nhận để có những thay đổi trong cách chấm giải cho phù hợp.

- Công tác chấm giải, xét chọn giải năm 2022 có những điểm gì khác các năm trước?

- Các hội đồng chấm giải khá tốt. Tốt từ khâu lựa chọn thành viên, từ tiểu ban sách sơ khảo, liên tục có sự đổi mới, kế thừa. Trước đây, mục đích chúng tôi cố gắng huy động những người đầu ngành, có am hiểu về lĩnh vực sách. Nhưng các chuyên gia cũng có tuổi rồi, nên gần đây chúng tôi bổ sung thành viên để trẻ hóa hội đồng.

Thứ hai, chúng tôi đã rút kinh nghiệm, điều chỉnh quy chế để đảm bảo tính xác thực. Trước đây chúng tôi đóng khung, mỗi mảng sách chỉ có 1 giải A, 2 giải B, 3 giải C. Từ năm 2020, chúng tôi đã cởi mở hơn, điều chỉnh phù hợp với tình hình thực tế, nếu lượng sách tham gia nhiều, ghi nhận được nhiều sách hay thì hội đồng có thể tăng số lượng giải. Ngoài ra, giải Đặc biệt cũng là một nét đổi mới khác, giải Đặc biệt được chọn ra từ các giải A một tác phẩm xuất sắc. Tuy nhiên, đến giờ vẫn chưa tìm được tác phẩm nào xứng đáng.

Tôi cho là các hội đồng làm việc rất nghiêm túc, dân chủ và khách quan. Cuốn nào thống nhất thì không bàn đến, nhưng cuốn nào có ý kiến trái chiều, hội đồng sẽ tranh luận đến cùng, rồi đưa ra quyết định qua hình thức bỏ phiếu kín. Công tác chấm giải không hề có sự chi phối nào, tôi cho đó là một ưu điểm.

Lan tỏa tri thức là một sứ mệnh của Giải thưởng Sách quốc gia. Ảnh: Việt Linh.

Lan tỏa sách hay ra thị trường

- Giải thưởng Sách quốc gia đã qua 5 mùa giải. Theo đánh giá của Ban tổ chức, đến nay giải thưởng đã có những kết quả nổi bật gì?

- Qua 5 mùa giải thưởng, tôi cho là có một số kết quả đạt được. Thứ nhất, giải đã kế thừa phát huy tốt Giải thưởng Sách Việt Nam trước đây.

Thứ hai, giải thưởng tạo ra sức hút, lôi cuốn các nhà xuất bản tham gia gửi sách tranh giải. Lượng nhà xuất bản tham gia tăng qua các mùa.

Thứ ba, giải thưởng sách giúp nâng cao nhận thức trong xã hội, tạo tiền đề lan tỏa văn hóa đọc. Rất nhiều tổ chức đã hưởng ứng, đứng ra tổ chức tặng sách, xây dựng tủ sách nông thôn, tủ sách trường học. Đặc biệt, các cơ quan báo chí cũng quan tâm đến sách nhiều hơn, nhiều cơ quan báo chí có chuyên mục giới thiệu sách hay.

Từ những điểm ấy, tôi cho rằng nhận thức của người làm xuất bản, các cấp lãnh đạo, công chức về sách và đọc sách có thay đổi rõ rệt.

- Qua 5 năm tổ chức, uy tín của Giải thưởng Sách quốc gia ngày càng được khẳng định, tuy vậy công chúng vẫn kỳ vọng những cuốn sách sau khi đoạt Giải thưởng Sách quốc gia có thể lan tỏa rộng lớn hơn cũng như tham gia vào việc phát triển mạnh mẽ hơn, Ban tổ chức Giải thưởng đã làm công việc này thế nào?

- Với các xuất bản phẩm, đặc biệt là dòng sách văn học dễ lan tỏa trong cộng đồng, chúng ta cần đẩy mạnh quảng bá, giới thiệu ra cả thị trường quốc tế.

Chúng tôi vẫn đau đáu câu hỏi: Sách đoạt giải rồi, phải làm thế nào lan tỏa được ra cộng đồng?

Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam Hoàng Vĩnh Bảo.

Lâu nay, do hạn chế về kinh phí và nhiều trở ngại khác mà chúng tôi chưa làm được điều đó. Chúng tôi vẫn đau đáu câu hỏi: Sách đoạt giải rồi, phải làm thế nào cho lan tỏa được ra cộng đồng?. Dĩ nhiên, để làm được thì bản thân cuốn sách cũng phải mang tính chất phổ quát, lâu nay những cuốn phổ biến, đại chúng thì lại ít được giải.

Thực trạng này liên quan đến cách tổ chức chấm giải. Các hội đồng cũng đã bàn luận, góp ý rất nhiều. Ví dụ: Sách dịch thì chấm thế nào? Có nên lập một chuyên mục riêng không? Chính sách ưu tiên cho sách thiếu nhi thế nào.

Tôi nghĩ chuyện này còn phải bàn bạc nhiều, sao cho công tác tổ chức, lan tỏa sách đoạt giải được chuyên nghiệp hơn nữa.

- Ban tổ chức Giải thưởng Sách quốc gia dự kiến có những thay đổi gì cho giai đoạn tiếp theo để phát huy thành quả 5 năm qua?

- Tới đây, chúng tôi sẽ sơ kết 5 năm giải, sau đó gửi báo cáo lên Chính phủ để có định hướng cho giai đoạn mới. Từ góc độ cá nhân, tôi xin chia sẻ một số quan điểm.

Trước hết là xây dựng cơ chế phối hợp giữa Hội Xuất bản (cơ quan được giao thực hiện Giải thưởng Sách quốc gia) với các hội khác (đặc biệt là Hội Nhà văn, Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam…) để huy động được các sách, tên sách tham gia giải nhiều hơn. Chính các hội là những đơn vị tìm và chọn được sách hay để xuất bản.

Lâu nay, phần lớn là các nhà xuất bản chọn tác giả, chọn tác phẩm giới thiệu. Trong thực tế, có nhiều cuốn sách được cho là hay hơn mà chưa được chọn, không được gửi dự thi. Không có người đứng ra gửi thì chúng tôi không thể tự tìm ra được. Điều này rất quan trọng. Mục đích phối hợp là để làm sao phát hiện và giới thiệu được nhiều sách hay, sách chất lượng cho Giải thưởng Sách quốc gia.

Điều thứ hai, giải thưởng được gọi là “Sách quốc gia” tức là phải bao hàm sách thuộc đa dạng lĩnh vực, phải phát hiện, huy động được sách từ nhiều lĩnh vực. Để làm được vậy, cũng cần có cơ chế chọn sách sao cho được bao quát nhất, tốt nhất. Sách đã đoạt giải thưởng của Hội Nhà văn, giải thưởng Văn học thiếu nhi… thì vẫn tham gia tranh giải được.

Điều tiếp theo là phải tìm cách đẩy mạnh mảng sách văn học nghệ thuật. Đây là mảng sách có tác động đến xã hội nhiều nhất.

Minh Hùng

Thời sự (Tin trước)

• Khai mạc Hội nghị Trung ương 6
• Haaland giúp Man City đè bẹp Man Utd
• Vụ sập sàn thi công ở cầu Mỹ Thuận 2: Khó tìm người mất tích
• Đặng Lê Nguyên Vũ vô địch Olympia lần thứ 22
• Giá xăng ngày mai có thể giảm về hơn 20.000 đồng/lít
• Chung kết Olympia năm thứ 22: Đặng Lê Nguyên Vũ dẫn đầu
• Lý do lãi suất tiền gửi ngân hàng tăng mạnh
• Bộ Công an đã phong tỏa 4.000 tỷ trong vụ Tân Hoàng Minh
• Nhiều nhà xe lo xe dù 'cướp' khách khi dời về Bến xe Miền Đông mới
• Một công nhân mất tích sau sự cố tại công trình cầu Mỹ Thuận 2